Aangezien psychosen slechts een symptoom of syndroom van een ziekte zijn en daarom niet als een onafhankelijke ziekte kunnen worden gecodificeerd, moet bij een psychose een onderliggende ziekte worden gediagnosticeerd. Deze ziekten zijn grofweg in te delen in organische (somatische) en niet-organische (psychiatrische) ziekten.

Organische psychosen

Organische psychosen komen voor bij aantoonbare organische ziekten. Hiervoor kunnen verschillende ziekten worden overwogen:

• degeneratieve hersenziekten (dementie van het Alzheimer- of Lewy-lichaamstype, vasculaire dementie),
• Hersenletsel (traumatisch hersenletsel),
• focale processen (epilepsie [vooral slaapkwabepilepsie], beroerte),
• kwaadaardige neoplasmata (tumoren zowel primair in de hersenen als als metastasen),
• Infecties (meningitis, neurolues),
• Auto-immuunziekten (anti-NMDA-receptor encefalitis, thyroïditis van Hashimoto, lupus erythematosus, multiple sclerose, vasculitis),
• endocriene ziekten (hypo- en hyperthyreoïdie, hypo- en hyperparathyreoïdie),
• aangeboren of verworven stofwisselingsstoornissen (leukodystrofie, lysosomale stapelingsziekten, mucopolysaccharidose, porfyrie),
• andere stofwisselingsstoornissen (hypo- en hypernatriëmie, hypoglykemie),
• Medicijn- of medicijnvergiftiging, ontwenning van medicijnen,
• Parasieten (neurocysticercosis),
• Speciale vormen zoals postpartum psychose.

Anorganische psychosen

Ziekten met niet-organische (vergelijkbare namen ook endogene of functionele) psychosen zijn onder meer:

• Schizofrenie of ziekten van het schizofrene type,
• Aanhoudende waanstoornis (sen: waanstoornis),
• Acute of tijdelijke psychotische stoornissen (nl: kortdurende psychotische stoornis),
• Geïnduceerde waanstoornis,
• Schizo-affectieve stoornis,
• affectieve psychose (dit omvat sommige vormen van bipolaire stoornis of ernstige depressie).