Psychose is een basisterm uit de psychiatrie. Vroeger vertegenwoordigde het alle soorten psychische aandoeningen. Tegenwoordig duidt de term een vaag gedefinieerd complex van symptomen (syndroom) aan, dat wordt gekenmerkt door hallucinaties, wanen, verlies van realiteit of egostoornissen. Bij sommige ziekten worden affectieve symptomen ook in verband gebracht met psychosen. Deze verschillende soorten symptomen kunnen afzonderlijk of in combinatie voorkomen.
Psychose kan bij verschillende ziekten voorkomen. Toewijzing aan een ziekte is alleen mogelijk door een zorgvuldige diagnose.
De therapie hangt af van de ziekte en de symptomen. Als er geen spontane genezing is, wordt de behandeling vaak nog uitgevoerd met neuroleptica. Daarnaast zijn er psychotherapeutische behandelmogelijkheden als er een overeenkomstige indicatie is.
Oorzaken
Huidig onderzoek gaat uit van een multifactoriële ontwikkeling van de meeste psychiatrische ziekten, en dus ook psychosen. De momenteel meest voorkomende werkhypothese (vanaf 2018) is het kwetsbaarheid-stressmodel: volgens dit, een mogelijk bestaande aanleg (aanleg; genetisch of prenataal) interageert met daaropvolgende stress, waarvan wordt aangenomen dat deze de trigger is. Stressoren kunnen zijn:
- pre- en perinatale factoren zoals stress bij de moeder tijdens de zwangerschap of de geboorteplaats,
- Invloeden op het immuunsysteem (kinderinfecties),
- Socialisatie en de psychologische ontwikkeling van het kind,
- anatomische- en functionele afwijkingen in de structuur van de hersenen,
- mechanische impact op de hersenen (bijv. door traumatisch hersenletsel of tumoren),
- hormonale invloeden,
- Drugs en medicatie,
- evenals verschillende somatische ziekten (auto-immuun / reumatisch, endocrien).
Voor schizofrene psychosen is het model van de dopamine-hypothese historisch ontwikkeld, dat een ontregeling van dopaminerge neuronen beschrijft. Dit leidt tot onder- / overfunctie van de transmissie binnen verschillende hersengebieden. Beeldvormend bewijs (verhoogde afgifte van dopamine in het striatum bij schizofrene patiënten met acute psychose) en het effect van dopamine-receptoragonisten of -antagonisten op het beloop van de ziekte ondersteunen dit proefschrift. Dopamine-ontregeling wordt echter niet langer gezien als de werkelijke oorzaak van psychose, maar alleen begrepen als het gemeenschappelijke einde van alle pathologische veranderingen.
Door middelen veroorzaakte psychose
Middelen-geïnduceerde psychose (ook bekend als drugspsychose, toxische of door drugs geïnduceerde psychose) is een psychotische stoornis die wordt veroorzaakt door een of meer psychotrope stoffen. Door middelen veroorzaakte psychosen kunnen onder bepaalde omstandigheden onomkeerbaar (ongeneeslijk) of slechts tijdelijk zijn. Stoffen die psychosen kunnen veroorzaken, kunnen in een groot aantal categorieën worden ingedeeld: er zijn onder meer luxe voedingsmiddelen, oplosmiddelen, medicijnen, plantenvergiften en bedwelmende middelen, waarvan de consumptie een overeenkomstig risico vormt. Voorbeelden zijn: alcohol, amfetaminen, benzodiazepines, cafeïne, cocaïne, LSD, MDMA en nieuwe psychoactieve stoffen. Er zijn ook aanwijzingen voor tetrahydrocannabinol dat regelmatige consumptie en hoge concentraties het risico op psychose kunnen verhogen. Antibiotica uit de groep van fluoroquinolonen kunnen psychose en zelfmoord veroorzaken.